Ełk

Zamek miał położenie strategiczne, dawał także dobre zabezpieczenie okolicznej ludności. Zamek ten stał na straży granicy, z niego również rozpoczynano wyprawy wojenne, głównie przeciwko Litwinom. W kilka lat po bitwie pod Grunwaldem zamek został zburzony przez wojska polskie pod wodzą Władysława Jagiełły. W roku 1497 zamek został ponownie odbudowany, tym razem jako murowany. Wybudowano również most zwodzony łączący go z przylegającą osadą. Legenda mówi, ze podczas budowy zaprojektowano również przejście podziemne łączące go z dzisiejszym miastem. Jest to bardzo prawdopodobne, gdyż Krzyżacy często stosowali tego rodzaju rozwiązania. Wokół zamku zaczęli osiedlać się koloniści, głównie z Mazowsza. W roku 1425 wielki mistrz krzyżacki Paul von Russdorf założył wieś na południe od zamku i nadał jej prawa chełmińskie. Pierwszym sołtysem wsi został Bartosz Bratomil - osadnik z Mazowsza. Niektóre żródła podają, że w 1435 r. ten sam mistrz krzyżacki nadał dla Ełku prawa miejskie, zwiększył obszar przynależnych ziem oraz nadał prawo do jarmarku raz w roku. Sprawa nadania praw miejskich nie jest zupełnie jasna. Z powodu rozbieżności przekazów za datę nadania przyjmuje się rok 1425, czyli datę założenia wsi. Miasto znacznie ucierpiało podczas wojny trzynastoletniej, miedzy innymi ponownie został zburzony zamek. Pierwsza parafia powstała w 1469 r. W roku 1470 zbudowany został kościół parafialny pod wezwaniem św. Katarzyny (znajdujący się obecnie przy ulicy Wojska Polskiego). Zamek odbudowano w 1497 r. i został on siedzibą starosty. W roku 1499 Ełk liczył około 600 mieszkańców, posiadał miedzy innymi kościół oraz szkołę. W 1536 r. do Ełku przybył Jan z Sącza (później znany pod nazwiskiem Małecki, jak również Jan Sandecki-Małecki), drukarz i pisarz z Krakowa. Wraz synem, Hieronimem zorganizował tu drukarnię, działającą w latach 1551-1558, oraz gimnazjum. Syn był także nauczycielem oraz redaktorem pism o charakterze religijnym w języku polskim. W latach 1547-1551 odbudowany został kościół parafialny. W tym samym czasie powstał również szpital. W 1569r. książe Albrecht Hohenzollern nadał miastu przywilej organizowania cotygodniowych targów. Miasto było wielokrotnie nękane przez zarazy. Wybuchały one w latach: 1559, 1563, 1572 oraz 1653. Podczas potopu szwedzkiego, w 1655 roku miasto zajęli Szwedzi. W 1656r. Tatarzy pod dowództwem hetmana Gosiewskiego, po bitwie pod Prostkami, spalili miasto, wymordowali wielu mieszkańców, pozostałych wzięli w jasyr. W 1657 roku miasto przeszło pod władanie Brandenburgii, następnie Królestwa Prus. Podniesienie się Ełku z ruiny utrudnił wielki pożar w 1688 r. Ogień strawił kościół, ratusz oraz 80 domów. Wiek XVIII to dynamiczny rozwój miasta: w roku 1720 w mieście założono szkołę miejską, w 1764 pierwsza aptekę, w 1788 stacjonował tu garnizon. W roku 1732 Ełk liczył 1053 mieszkańców. W 1794 roku przez miasto przemaszerowali powstańcy kościuszkowcy w drodze na Prusy. W 1800 r. powstało polskie seminarium nauczycielskie, zorganizowane i kierowane przez arcyprezbitra ełckiego - Tymoteusza Gizewiusza. Druga połowa wieku XIX przyniosła rozwój miasta dzięki otwarciu linii kolejowej do: Królewca (8 XII 1868 r.), Gołdapi (1879) oraz Pisza (1885). Zbudowano wodociągi, kanalizacje oraz podłączono elektryczność. Ełk stał się również ważnym ośrodkiem ruchów polskich. W 1888 roku zamek został przebudowany. Służył jako więzienie, które zlikwidowano w roku 1976. W 1958 roku podczas remontu części zamku, pod murem zamkowym odkryto zasypany tunel. Potwierdza to prawdziwość legendy o przejściu podziemnym łączącym zamek z miastem. Podczas I Wojny Światowej Ełk znajdował się na linii frontu, przez co znacznie ucierpiał. Na skutek bombardowań miasto straciło całe śródmieście, odbudowane w czasie rozwoju gospodarczego, w okresie międzywojennym. W czasie II Wojny Światowej zniszczeniu uległa około 1/4 miasta.